4  SAYILI CETVEL, PSİKOTEKNİK DEĞERLENDİRME VE PSİKİYATRİ UZMANI MUAYENESİNDE SÜRÜCÜLERDE ARANILACAK ŞARTLAR İLE DEĞERLENDİRME VE MUAYENEYE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

            Amaç
Psikoteknik değerlendirmenin amacı, sürücülerin sahip oldukları güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikomotor yetenek düzeylerini objektif yöntemlerle ölçmek ve değerlendirmektir.

           Tanım ve Kapsam
Psikoteknik değerlendirme; sürücülerin sahip oldukları güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikomotor yetenek düzeylerinin; bu yetenek alanlarında tanımlanan bilgisayar destekli testler aracılığı ile ölçülmesidir.  

           Psikoteknik Değerlendirme Yapmaya Yetkili Kuruluş ve Kişiler
Psikoteknik değerlendirme, bu Cetvelde belirtilen usul ve esaslara göre ve yine bu Cetvelde tanımlanmış altyapı özelliklerine sahip, resmi ve özel kuruluşlar bünyesinde oluşturulan ve il sağlık müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş merkezlerde çalışan psikolog ünvanına sahip kişiler tarafından yapılır.

          Psikoteknik Değerlendirme Merkezinin Taşıması Gereken Nitelikleri

            Merkezin genel özellikleri;

a) Psikoteknik değerlendirme için gereken bilgisayar destekli test gereçleri ile teçhizatlandırılmış olması,
b) Bu hizmeti verebilecek uygun çalışma mekanına sahip olması (psikolog için çalışma odası, sürücüler için bekleme bölümü, tuvalet ve benzerleri),
c) Psikoteknik değerlendirmeleri yapmak üzere psikolog istihdam edilmiş olması,
d) Genel çalışma mekanından ayrı ve aşağıdaki özelliklere sahip, sürücülere psikoteknik değerlendirme uygulaması için ayrılmış oda veya odaların bulunması;
           1) Sessiz, 
           2) Genel çalışma ortamından etkilenmeyen,
           3) Uygulama esnasında giriş çıkışlara kapalı,
           4) En az 3 metre kare büyüklüğünde,
           5) Havalandırma olanağına sahip,
           6) İyi ışıklandırılmış,
           7) Duvarları açık renkle boyalı,
           8) Dikkati dağıtacak çok fazla materyal olmamalı (duvarlarda resimler, müzik, saat ve benzeri),
           9) Teste katılan kişinin oturacağı ergonomik, tekerlekli ve kolsuz en az bir büro koltuğu olmalı,
          10) Birden fazla sisteme sahip merkezlerde grup uygulaması yapmak üzere, sistemler  aynı odaya yerleştirilebilir. Ancak, oda yeterince büyük olmalı ve sistemler oda içinde adayların birbirini izlemesini engelleyecek şekilde, birbirinde paravanla ayırılarak, konumlandırılmalı,
          11) Maksimum performans sergilemeye uygun olacak şekilde ısısı ayarlanmış olmalı.

           İl Sağlık Müdürlüğünce Yürütülecek Yetkilendirme İşlemi
Psikoteknik değerlendirme merkezi açmak isteyen kişi aşağıda belirtilen belgeler ile işyeri açmak istediği ilin il sağlık müdürlüğüne başvurur.
a) Başvuru sahibinin psikoteknik değerlendirme merkezi açmak istediğine dair dilekçe,
b) Merkezde çalışacak kişinin psikolog ünvanını (Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Edebiyat Fakültelerinin 4 yıllık Psikoloji Bölümü mezunları) taşıdığını belgeleyen diplomanın noter tasdikli örneği (Merkezde çalışacak psikologların birden çok olması durumunda herbiri için ayrı belge istenir),
c) Psikoteknik değerlendirme merkezinin onaylı krokisi,
d) Merkezde, psikoteknik değerlendirme için kullanılacak ve bu Cetvelde genel esas ve usulleri belirtilen trafik alanda geliştirilmiş bilgisayar destekli testlerin Türkiye toplumu özelliklerine göre hazırlanmış norm çalışmasına sahip olduğunu gösterir belge örneği,
e) Merkezde kullanılacak bilgisayar destekli testleri kullanabilmek için yetkilendirilmek istenen psikoloğun bu Cetvelde tanımlanan özellikleri içeren eğitimi aldığına dair belge (Merkezde çalışacak psikologların birden çok olması durumunda her biri için ayrı belge istenir). 

Belgeleri tam ve geçerli olan başvuru sahibine ait merkez, il sağlık müdürlüğü elemanlarınca, başvuru tarihinden itibaren en geç 1 ay içerisinde bu Yönetmelikte tanımlanan usul ve esaslara uygun olup olmadığı yönünden yerinde denetlenir. Uygun bulunduğu takdirde işyerine (örnekleri bu Cetvelde yer alan) Psikoteknik Değerlendirme Merkezi Çalışma Uygunluk Belgesi ve başvuruda beyan edilen psikologa (ya da psikologlara ayrı ayrı olmak üzere) Psikoteknik Değerlendirme Uygulama Yetki Belgesi düzenlenir.

           Bilgisayar Destekli Psikoteknik Değerlendirme Testlerin Türkiye Toplumu Özelliklerine Göre Hazırlanmış Norm Çalışmasına Sahip Olduğunun Belgelenmesi
Bu Cetvelde tanımlanan yetenek alanları için geliştirilmiş bilgisayar destekli psikoteknik değerlendirme testlerinin merkezlerde sürücülere uygulanmadan önce Türkiye toplumu özelliklerine göre hazırlanmış norm çalışmasına sahip olması esastır. Norm çalışması, söz konusu psiko-teknik değerlendirme amaçlı test sistemlerini geliştiren kuruluş tarafından gerçekleştirilir. Ancak, söz konusu norm çalışmasının özelliklerinin alan ile ilgili meslek kuruluşunca oluşturulacak bilimsel kurul tarafından onaylanmış olması gereklidir. Onay belgesine sahip olmayan test sistemleri Türkiye’de kullanılamaz.

          Psikoteknik Değerlendirme Uygulama Eğitiminin Özellikleri

Bilgisayar destekli psikoteknik değerlendirme uygulama eğitimleri, psikoteknik değerlendirme amaçlı kullanılan test sistemlerini geliştiren kuruluş tarafından gerçekleştirilir. Ancak, aşağıda temel özellikleri belirtilen eğitim programına ait müfredat ve eğitim yapısının alan ile ilgili meslek kuruluşunca onaylanmış olması gereklidir.

a) Sürücünün bu Cetvelde sayılan her bir yeteneğini ölçmeye yönelik geliştirilen bilgisayar destekli test sistemlerinin kullanılması ve uygulanması,
b) Her bir test sonucu elde edilen bulguların belirlenmiş normlara göre değerlendirilmesi.

           Psikoteknik Değerlendirme Merkezlerinde Tutulması Gereken Kayıtlar

Merkezlerde test süreçlerinin takibi, arşivleme ve denetleme amaçları ile aşağıdaki kayıtların ve belgelerin bulundurulması zorunludur.
a) Psikoteknik Kayıt Defteri: Psiko-teknik değerlendirme yaptırmak üzere merkeze başvuran sürücülerin kimlik bilgilerini ve raporun bir örneğini aldıklarına dair imzalarını içeren defterdir (Defteri İl sağlık müdürlüğünce onaylandıktan sonra kullanılır).
b) Psiko-teknik Değerlendirme Raporları Dosyası: Sürücülere uygulanan psiko-teknik değerlendirmeye ait bilgisayar çıktılarının ve rapor örneklerinin saklandığı dosyadır.
c) Denetim Defteri: İl sağlık müdürlüğü elemanlarının (ve var ise ilgili meslek kuruluşunun görevlendirdiği elemanlar ile işbirliği halinde) en az yılda 1 kez olmak üzere yapacağı denetim sonuçlarının kaydedildiği defterdir (Defter il sağlık müdürlüğünce onaylandıktan sonra kullanılır).

            Psikoteknik Değerlendirmede İncelenecek Sürücü Özellikleri

            Psikoteknik değerlendirmede sürücü özelliklerinden aşağıda belirtilen yetenekler bu amaçla geliştirilmiş bilgisayar destekli testler aracılığı ile ölçülür;

            1) Zihinsel Yetenek ve Beceriler

            A) Dikkat: Dikkat; algılama sürecinin testin içeriğini oluşturan çeşitli uyaranlar arasından, sadece test kapsamında kritik uyaran olarak belirlenmiş olanlar üzerine yönlendirilmesi, sık aralıklarla ve sürekli olarak gelen bu kritik uyaranların seçici algılama ile fark edilmesi sürecinde incelenmelidir. Dikkat düzeyini ölçmek üzere geliştirilmiş testler aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:

1)Dikkat, “performans hızı”, “performans kalitesi” ve “performanstaki tutarlılık” değişkenleriyle değerlendirilmeli ve dikkat düzeyi, bu üç değişkenin bileşkesi dikkate alınarak sayısal olarak ifade edilmelidir.
Kullanılacak dikkat testinde veri elde edilmesi gereken kriterlerden, performans kalitesi, görevin ne kadar hatasız yerine getirildiğini göstermelidir ve sunulan kritik uyaranlardan kaç tanesine doğru tepki verildiği ile ölçülmelidir. Dikkatin yoğunlaştığı ortamlarda fark edilen uyaranlara dört farklı tepki verilebilir. Bunlardan, atlanan uyaranların ve yanlış alarm tepkilerinin fazla olması dikkat düzeyindeki düşüklüğü göstermesi nedeniyle, ayrıca sayısal olarak ifade edilmelidir.

2) Performans hızı, test kapsamında kritik uyaranların kaç saniye içinde fark edildiği üzerine kurulu olmalıdır. Kritik uyaranların tümüne verilen tepkilerin hızının öncelikle medyan değeri veya aritmetik ortalaması açısından değeri verilmelidir.
3) Performans hızı ve kalitesi hakkındaki iki bulgu ilişkilendirilerek norm grubu ile karşılaştırılmalıdır. Bu karşılaştırmanın "Performans hızı/ Performans Kalitesi Diagramı" olarak grafiksel özeti, bilgisayar tarafından yorumlamada kolaylık sağlamak için hazırlanmalıdır. "Kontrollü ve tepkisel çalışma tarzı", yavaş ve hatasız performans ile tanımlanmalı; "düşünmeden hareket edilen tarz" ise, hızlı ama hatalı tepkiler ile karakterize edilmelidir.
4) Bir dikkat testinden geçerli ve güvenli bir sonuç alabilmek için test en az 10 dakika sürecek şekilde yapılandırılmış olmalıdır. Performanstaki tutarlılık, dikkat düzeyinin bu süre içinde ne düzeyde değişim gösterdiği üzerine kurulmalıdır ve tepkilerin zaman içindeki dağılımı grafiksel olarak ifade edilmelidir.
5) Görüş alanı açısından dikkat düzeyini yorumlayabilmek için, testte verilen uyaranlardan seçilmesi gereken uyaranlar bilgisayar ekranı üzerinde dört görüş alanı üzerinde dağılmalı ve atlanan veya yanlış tepki verilen uyaranların nerede yoğunlaştığı incelenebilmelidir.

            B) Anlama ve Değerlendirme (Muhakeme) Yeteneği: Anlama ve değerlendirme yeteneği, analitik düşünce becerisinin kullanıldığı, olgulara ilişkin ipuçlarından anlamlı sonuçlar çıkarma ve olgular arasındaki bağıntıları sağlayan prensipleri anlayabilme süreci üzerine kurulu bir test ile ölçülmelidir.

1) Sözel olmayan testler ile ölçülmelidir.
2) Farklı yaş, eğitim düzeyleri için norm grupları oluşturularak bilgisayar tarafından otomatik karşılaştırması yapılabilmelidir.
3) Sorular muhakeme yeteneğini ölçebilecek kadar istatistiki açıdan yeterli sayıya sahip olmalıdır. Sorular zorluk derecelerine göre gruplanmış olmalı ve bunların dağılımı, test geneline rastgele ancak eşit sayıda olmalıdır. Böylece, kişinin aynı test içinde muhakeme yeteneği açısından çıkabileceği  en yüksek düzey gözlenebilmelidir.
4) Aynı testin, daha yüksek eğitim düzeyleri için ya da standart testte en yüksek performansı göstermiş kişilere gerektiğinde uygulanmak üzere gelişmiş versiyonlarının bulunması gereklidir.

            C) Hız ve Mesafe Algılama: Hareket halindeki objelerin hareket hızlarının ve hedefe olan uzaklıklarının tahmin edilebilmesi üzerine kurulu bir test ile ölçülmelidir.

1) Testte, hareket hızı ve hedefe uzaklığı değişken olan bir obje olmalı ve bu özellikleri kişinin ne kadar iyi gözlemleyebildiği incelenmelidir.
2) Yetenek hakkında kesin bir yargıya varabilmek için, testi oluşturan soru/deneme sayısı yeterli olmalı (en az 20, en fazla 30 deneme) ve her denemede gösterilen performans birbiriyle tutarlı olmalıdır.
3) Kişinin tahminlerinde kendisini ne kadar riske attığı, hız ve mesafe algılamasının operasyonel tanımı olarak alınmalı ve grafiksel olarak ifade edilebilmelidir. Sürücülerin tehlikeden uzak kalacak şekilde temkinli davrandıklarını gösteren bir performans sergilemesi esastır.

            D) Geniş Görüş Alanı İçinde Uyaran Fark Etme: Geniş görüş alanı içinde uyaran fark etme becerisi, 140 derecelik görüş alanı içinde, kişinin uyaranları en uzak hangi noktada fark ettiği ve fark ettiği anda doğru tepkiler verip vermediği üzerine kurulu bir test ile ölçülmelidir.

1) Her iki göz için, geniş görüş alanı içinde uyaran fark etme becerisini ölçmek üzere özel olarak geliştirilmiş bir test enstrümanı ile, başın sağ ve sol ekstrem yanlardan gelen ışıklı uyaranların hangi açısal değerde fark edildiği ölçülmelidir.
2) Bu beceriyi ölçen testlerin yapısı gereği, kullanılacak testte, kişinin dikkatini sadece görüş alanı dışındaki uyaranlara yoğunlaştırmasını engellemek üzere, görüş alanı içinde bir başka görev ile ilgilenmesi sağlanmalıdır. Böylece, görüş alanı içinde yoğunlaşma noktası olarak adlandırılabilecek yerde bir iş ile uğraşırken, sağ ve soldan gelen farklı uyaranların ne hızla fark edildiği ve iki farklı görevin kişi tarafından karıştırılarak tepkilerini olumsuz yönde etkileyip etkilemediği ölçülmelidir.

           E) Şekil Algılamada Görsel Süreklilik: Şekil algılamada görsel süreklilik, şekil algılamasında seçici davranmayı sağlayan kriterleri sürekli takip etme becerisini ve bu kapsamda verilen tepkilerin hızını dikkate alan bir test ile ölçülmelidir.

1) Şekil algılama testi trafik ortamına doğrudan ilişki sağlamak açısından trafik işaretlerinden oluşmalıdır.
2) Trafik işaretlerini belirli bir prensibe göre takip etme ve seçme süreci yaratılmalıdır. Bu seçici kriter bir trafik işareti ile bir rakam arasındaki bağıntının kurulması şeklinde yapılandırılmalıdır.
3) Görsel sürekliliği değerlendirmek için, test 30 ila 40 denemeden oluşmalıdır.
4) Testin toplam kaç dakikada bitirildiği, belirli bir işaretin kaç saniyede fark edilerek tepki verildiği ölçülmelidir.
5) Toplam zamanın kısa ya da uzun olması, algılama hızı ile basit ve somut olguların ne kadar kolay kavranabildiğini göstermelidir. 

            2) Psikomotor Yetenek ve Beceriler

            A) Tepki Hızı:  Uyaranın fark edilmesi ile tepkinin ortaya konulması arasında geçen zaman tepki hızı olarak değerlendirilmelidir.

1) Tepkiye karar verilmesi (karar verme hızı) ile tepkinin gösterildiği (motor tepki hızı) zaman ayrı ayrı incelenebilmelidir.
2) Tepkilerin ne kadar hızlı olduğu kadar, ne kadar doğru olduğu da incelenmelidir. Bu amaçla farklı görsel ve akustik uyaranlar sunulmalı, tepkiler eller ve ayaklarla verilmelidir. Hangi uyarana hangi tepkiyi vereceği belirlenerek bu kapsamda performans kalitesi incelenmelidir. Sunulan uyaranlara verilen tepkiler, tepki matrisi şeklinde sunularak, hatalı tepkilerin yoğunlaştığı uyaranlar gözlenmelidir.
3) Uyaranların sunum hızı, yavaştan daha hızlıya doğru farklı alttestler halinde düzenlenmeli ve uyaran sunum hızındaki değişikliklere kişinin ne düzeyde uyum sağlayabildiği incelenmelidir.
4) Uyaranlara verilen doğru tepkiler, yanlış tepkiler, atlanan uyaranlar ve geç tepkiler grafiksel olarak ifade edilmelidir.

            B) Koordinasyon Düzeyi: Koordinasyon, bir görev yerine getirilirken doğru tepkilerin verilebilmesi için, aynı anda farklı uzuvların hareketlerinin uyumlandırılma düzeyi ile ölçülmelidir.

1) Küçük bir alan içerisinde kişinin el ve parmak hareketlerinde gösterdiği koordinasyon, sürat ve doğruluk incelenmelidir. Performans kalitesi, testte kullanılacak kontrol kolunun, düğmesinin ya da direksiyonun iki elin eşgüdümlü hareketiyle kontrol edilmesi, bir hedefe yönelik olarak konumun tutulabilmesi ve kişinin çevresel uyaranları da dikkate alarak konumunu koruyabilmesi ölçülmelidir. Performans kalitesi, hedeften sapma düzeyi (hata yüzdesi) olarak ifade edilmelidir. 
2) Görsel bir uyaranın büyüklüğü, biçimi, hızı ve yönüne ilişkin görsel bilgilerin doğru  motor faaliyete çevrilebilme düzeyi incelenmelidir. Ayakların ve ellerin doğru yerlerde kullanılması gerekir.
3) Testin ileri aşamalarında, dikkat dağıtıcı uyaranlara karşı dahi koordinasyonun korunup korunamadığı incelenmelidir. Dikkat dağıtıcı uyaranlara bağlı hedeften sapma düzeyi ölçülebilmelidir.
4) Performansta tutarlılık, test sürecinde, her denemede performansta iyileşme kaydedilip edilmediği açısından belirlenmelidir. Deneyimden yararlanarak, belirli prensiplere bağlı kalarak vücut fonksiyonlarını kontrol altında tutmayı öğrenebilmek sürücülük için esastır. Bu gelişim grafik gösterge olarak ifade edilmelidir.
5) Her denemenin ne kadar sürede tamamlandığı, performans hızını belirleyecek şekilde ölçülmelidir.

           Psikoteknik Değerlendirmede Kullanılan Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi

            Kullanılan test sonuçlarının değerlendirilmesinde her bir test başlığı altında aşağıda belirtilen ölçütler dikkate alınır;

            Dikkat

1) Türkiye normuna göre, 40’ıncı yüzdelik dilimden daha düşük puan alanların dikkat düzeyi düşük kabul edilir.
2) Yanlış alarm ve atlanan uyaranlar, test sunum alanı içinde belirli bir bölgeye (sağ ve sol ekstrem noktalar gibi) yoğunlaşmış olmamalıdır. Sağ ve sol ekstremde yoğunlaşma gözlendiğinde, geniş görüş alanı içinde uyaran fark etme testi sonuçları ile birlikte yorum yapmak gerekir.
3) Seçici dikkate bağlı tepki hızı 1.50 saniyeden daha fazla zaman almamalıdır.
4) Peformansın tutarlılığını gösteren grafik bulguda, tepki hızları arasındaki standart sapma puanı çok yüksek olmamalı, uyaranların bulunduğu sunum alanına göre tepki hızları çok fazla değişkenlik göstermemelidir.
5) Performans hızı ile kalitesi arasındaki ilişkiyi özetleyen grafikte, kişinin yer alacağı karşılaştırmalı grup "hızlı ve hatasız" ya da "yavaş ve hatasız" kategorilerinde olmalıdır. "Hızlı ve hatalı" kategorisindeki kişiler risk teşkil eder. 

             Anlama ve Değerlendirme (Muhakeme) Yeteneği

1) Muhakeme düzeyi orta öğrenim düzeyindeki kişiler için %35`in altında olmamalıdır.
2) Muhakeme düzeyi, yüksek öğrenim düzeyindeki kişiler için %85`in altında olmamalıdır. %85 ve üzeri düzeyde performans gösteren kişileri testin "gelişmiş" versiyonu uygulanır. Bu versiyondaki başarı düzeyi ise % 50`nin altında olmamalıdır.

             Hız ve Mesafe Algılama

1) Hız ve mesafenin  algılanması, verilen kritik seviyeden en fazla % 30 sapma göstermelidir. Daha yüksek sapmalar risk teşkil eder.
2) Algılamada erken tepki verilmesi esastır. Sürücülerin tehlikeden uzak kalacak şekilde temkinli davrandıklarını gösteren bir performans sergilemesi gerekir.
3) Tepkilerin her denemede bir tutarlılık göstermesi, hız ve mesafe algılama yeteneğinin yorumlanması için temel teşkil eder. Tahminler arası standart sapma yüksek olmamalı ve yoğunlaşma erken tahmin ya da geç tahmin yönünde olmalıdır.

            Geniş Görüş Alanı İçinde Uyaran Fark Etme

1) 140 derecelik görüş alanı içinde, görsel alan ile yoğunlaşılan nokta arasındaki uzaklık milimetre cinsinden ve açısal değer olarak ölçülmelidir.
2) Görsel alan dışından gelen uyaranlara verilen tepkilerin hızı 2.00 saniyeden yüksek olmamalıdır.
3) Yoğunlaşma noktasında sunulan, yanıltıcı uyaranlara tepki verilememelidir. Yanıltıcı uyaranlara verilen tepkiler hatalı tepki olarak değerlendirilir; bunların sunulan kritik uyaranlara oranı %40’dan yüksek olmamalıdır.

            Şekil Algılamada Görsel Süreklilik

1) Testin tamamlanma süresi norm ortalamasının altında olmamalıdır.
2) Her işarete ortalama 90 saniyede tepki verilmelidir. 1 dakikanın üzerindeki bir sürede algılamanın gerçekleşmesi, kişinin şekle en az 5 kez baktığını ancak algılamanın gerçekleşmediğini gösterir.
3) Test genelinde bu sürenin tutarlı akışı, sürekli dikkatin göstergesidir.
4) Trafik işaretiyle aynı olmayan bir düğmeye basılarak tepki verilmesi hatalı cevap olarak değerlendirilmelidir. Hatalı tepkilerin test genelindeki uyaranlara oranı %20’yi geçmemelidir.

            Tepki Hızı

1) Ölçümlerde 1.50 saniyeden daha uzun sürede verilen tepkiler geç tepki kabul edilir ve sürücünün tepki hızının düşük olduğunu gösterir.
2) Doğru tepkilerin, fark edilmesi gereken kritik uyaranlara oranı ortalama olarak %50’nin altına düşmemelidir.
3) Sunum aralıkları dar olan testlerde atlanan uyaranların oranı, hatalı tepkilerin oranından daha yüksek olmamalıdır. Performans kalitesi, geç olsa da doğru tepki verilmesi, yetişilemeyen yerde uyaranın atlanması ile belirlenir.

            Koordinasyon Düzeyi

1) Dikkat dağıtıcı olarak verilen uyaranların kişinin tepkisel tutarlılığını bozmaması gerekir. Yanıltıcı uyaranlara verilen tepkiler yanlış tepki olarak kabul edilir ve kabul edilebilirlik sınırı %40`dır.
2) Hedeften sapma düzeyi  (hata yüzdesi) %40`ı geçmemelidir.
3) Koordinasyon faktör puanı norm grubunun %50`lik diliminde yer almalıdır.
4) Grafiksel göstergede, her denemede testi tamamlama süresi giderek daha kısalmalı ya da aynı kalmalıdır. Performans kalitesi tutarlı şekilde iyileşme göstermelidir.

            Psikoteknik Değerlendirmede Kullanılacak Testlerin Genel Özellikleri

            Psikoteknik değerlendirme sürecinde, uluslararası psikometrik standartlara sahip testler kullanılmalıdır. Bu standartlar aşağıda şunlardır;

a) Nesnellik: Test maddelerine verilecek yanıtların belirli olması ve puanlamada belirli ölçütlerin kullanılması, bu özelliğe göre, hazırlanacak bir soruya verilmesi gereken yanıtların son derece belirgin olması, sorunun cevabının tartışmalı olmaması.
b) Puanlama:  Puanlama yönteminin standart olması,  objektif sonuçlar elde edilebilmesi için, kişisel yorumu en aza indirgemiş olması
c) Geçerliliğin  yüksek olması: Ölçüm aracının ölçmek istediği şeyi hiç şaşmadan doğru olarak ölçmesi, testin kullanım amacına uygun olması, doğru seçilmiş bir test  olması.
d) Güvenilirliğinin yüksek olması: Testin ölçtüğü nesne ya da özelliği her uygulanışında aynı duyarlılıkla ölçmesi, tutarlı ve kararlı olması.
e) Kapsamlı olması: Testin ölçülen konunun genelini iyi bir şekilde kapsaması.
f) Ayırt edici olması: Bir özelliğe sahip olan kişi ile olmayanı, yeteneği çok yüksek olan ile olmayanı birbirinden ayırt edebilmesi.
g) Kullanışlı olması:  Kolay uygulanabilir,  kolay anlaşılabilir ve puanlanabilir olması.
h) Uyarlama: Türkiye toplumuna uyarlamasının yapılmış olması.
ı) Standardizasyon: Farklı norm grupları için standardizasyonunun yapılmış olması. Testlerin kullanım amaçlarına göre, yorumlarda kullanılmak üzere,  cinsiyet, yaş, eğitim, meslek, fiziksel ve psikolojik rahatsızlığa sahip kişileri içeren gruplara testlerin uygulanarak, ortalama puanların ve puan dağılımlarının belirlenmesi.
j) Bilgisayar Destekli Testler olması: Testlerin sunumu, puanlaması, yorumlanmasının bilgisayar aracılığıyla yapılması.

            Bilgisayar Destekli Test Sistemlerinin Özellikleri

            Bilgisayar destekli test sistemleri aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır;

a) Psikolojik yetenek, beceri ve kişilik testlerinin, teste katılanlara, bilgisayar ekranında veya bilgisayara bağlı yan gereçler ve paneller aracılığıyla sunulması,
b) Teste katılan kişiye ait tüm veri ve bulguların  otomatik olarak bilgisayara kaydedilmesi,
c) Uygulamada standardizasyon sağlaması,
d) Test yönergelerinin standart olması,
e) Deneme aşamalarının standart sürede, adayın testi çok iyi anlamasını sağlayacak uzunlukta olması,
f) Test sorularının sunumunu eksiksiz sağlaması,
g) Uygulayıcıya en az ihtiyaç olmasını sağlayacak düzeyde bir otomasyona sahip olması,
h) Test sonuçlarının standart formata sahip raporlar halinde, bilgisayardan otomatik olarak alınması,
ı) Test bulguları ile oynanmasını engelleyen bir denetim mekanizmasına sahip olması (bulguların olumlu ya da olumsuz yönde değiştirilmesi ihtimaline karşı bir koruma sağlaması),
j) Testlerin kullanım amacına göre çeşitli versiyonlarının yaratılmasına imkan vermesi (yaş, ehliyet tipi, eğitim gibi çeşitli sürücü gruplarına özel testlerin kullanılmasına imkan vererek, adil bir sistem yaratılması),

            Psikoteknik Değerlendirme Test Sonuçları

            Psikoteknik değerlendirme uygulamasını takiben test sonuçlarını içeren standart formattaki bilgisayar çıktısı alınır. Bu formatta aşağıdaki bilgiler yer almalıdır;
a) Testlerde yer alan her soruya ya da her uyarana verilen cevap ve tepkiler tek tek ve test bütününde değerlendirilmelidir.
b) Ölçümü yapılan yeteneğe ilişkin performansın kalitesi, tutarlılığı ve hızı ayrı ayrı belirtilmelidir.
c) Her yeteneğe ilişkin rapor ayrı olmalıdır.
d) Yorum yapma gereğini en aza indirmek üzere, testte elde edilen puanın norm grubu ile otomatik olarak karşılaştırmasını yapmalıdır. Norm grubu ise, Türkiye  genelinden       elde edilmiş tek bir norm grubu olmalı ve ifadesi Persentil ve T değeri üzerinden olmalıdır.
e) Raporlarda elde edilen verilerin grafik ifadesi de raporlarda yer almalıdır.

             Psikoteknik Değerlendirme Raporu
Test sonuçlarını içeren standart formattaki bilgisayar çıktısından kişiye uygulanan her bir test sonucundan elde edilen bulguların bir arada özetlendiği aşağıda özellikleri tanımlanan Psikoteknik Değerlendirme Raporu düzenlenir.
Psikiyatri uzmanına iletilmek üzere, sekiz bölümden oluşan Psikoteknik Değerlendirme Raporu düzenlenir. Bu raporun ilk 7 bölümünde sırasıyla bu Cetvelin “Psiko-teknik Değerlendirmede İncelenecek Sürücü Özellikleri” bölümünde yeralan herbir özelliğe yönelik uygulanan testlere ilişkin bulgu ve değerlendirmeler tanımlanır. Herbir özellik için; kullanılan test, bu test sonucu elde edilen değerler, değerlerin testin norm çalışması ile karşılaştırıldığında değerlendirme açısından ne ifade ettiği ve kişinin söz konusu yetenek düzeyi ile sürücülüğe devam etmesinde risk olup olmadığı belirtilir.
Raporun sekizinci ve son bölümünde ise; kişinin yedi alandaki yeteneğini ölçen testlerin bütünü sürücülük açısından değerlendirilerek, kişinin tüm yetenek alanlarındaki düzeyleri ile sürücülüğe devam etmesinde risk olup olmadığı belirtilir. 

            Psikoteknik Değerlendirme Süresi
Sürücülere uygulanacak psiko-teknik değerlendirmenin asgari süresi 1 saattir.         

             Psikoteknik Değerlendirme Ücreti
Özel ve resmi kuruluşlarda sürücüler için uygulanmakta olan psiko-teknik değerlendirme asgari ücreti, değerlendirmenin uygulandığı ilin il sağlık müdürlüğü tarafından, o ildeki uygulayıcıların ve ilgili meslek kuruluşunun görüşü alınarak, il umumi hıfzıssıhha kurulu kararı ile belirlenebilir. Asgari ücret belirlenmesindeki amaç haksız rekabet oluşmasının engellenmesi ve hizmet kalitesi standardının korunmasıdır. 

             Psikoteknik Değerlendirme Merkezlerinin Denetimi
Psiko-teknik değerlendirme merkezlerinin bu Yönetmelikte tanımlanan usul ve esaslara uygun olarak hizmet sunmalarının sağlanması amacıyla, diğer kurum ve kuruluşların denetim hakları saklı kalmak kaydıyla, il sağlık müdürlüğü elemanlarınca yılda en az 1 kez denetlenmesi esastır. Denetimler, asli sorumluluk il sağlık müdürlüğünde olmak üzere, ilgili meslek kuruluşunun işbirliği halinde yürütülür.

             Psikiyatri Uzmanı Muayenesi
Psikiyatri uzmanı muayenesinde, öncelikle 3 sayılı Cetvelin “Ruh ve Sinir Hastalıkları Muayenesi” bölümünde “Ruh Hastalıkları” başlığı altında tanımlanan sağlık şartlarındaki esaslara ek olarak, psiko-teknik değerlendirme raporunda yer alan bulguları dikkate alarak, kişinin; algılama, muhakeme etme, karar verme ve tepki verme ile ilgili bilişsel özelliklerinden araç kullanmasını engelleyecek ya da tehlikeli araç kullanmasına yol açabilecek özelliklerinin olup olmadığını araştırır.

            Muayene sonucunda, psikiyatri uzmanı; psiko-teknik değerlendirme raporu ve psikiyatri muayenesinden elde ettiği bulguları birlikte değerlendirerek kişinin sürücü belgesinin geri verilmesinde sağlık şartları açısından sakınca olup olmadığını düzenleyeceği raporda belirtir.